Trẻ bị bệnh sởi: Hướng dẫn chăm sóc

Sởi là bệnh lây truyền cấp tính qua đường hô hấp, do vi rút sởi gây nên. Trẻ bị bệnh sởi nếu không phát hiện kịp thời có thể thành dịch.

Bệnh sởi lây truyền như thế nào?

Virus sởi có khả năng lây lan rất dễ qua ho và hắt hơi, tiếp xúc gần hoặc tiếp xúc trực tiếp với người bị nhiễm hoặc dịch tiết mũi họng. Virus vẫn có khả năng hoạt động và lây lan trong không khí hoặc trên các bề mặt đã bị nhiễm trong khoảng 2 giờ. Nó có thể lây truyền từ người mắc bệnh trong vòng 4 ngày trước khi phát ban cho đến 4 ngày sau khi phát ban.

4 giai đoạn bệnh sởi

• Giai đoạn ủ bệnh: kéo dài từ 8 đến 11 ngày và thường không có triệu chứng nào.
• Giai đoạn khởi phát (giai đoạn viêm phổi): kéo dài 3-4 ngày với sốt nhẹ hoặc vừa, sau đó sốt cao. Sau đó, có thể xuất hiện viêm kết mạc mắt đỏ có gỉ kèm theo sưng nề mi mắt, viêm xuất tiết mũi và họng, chảy nước mắt nước mũi và ho. Có thể xuất hiện cả hạch ngoại biên lớn.
• Giai đoạn toàn phát (giai đoạn mọc ban): kéo dài 4-6 ngày. Ban mọc trong 3 ngày, xuất hiện sau tai và lan rộng từ mặt xuống cổ, ngực, lưng và tay, rồi đến chân vào ngày thứ 3. Ban có màu hồng, dát sẩn, nhỏ và có nổi gờ trên mặt da, xen kẽ với các vùng da khỏe. Ban xuất hiện rải rác hoặc lan rộng và kết hợp lại thành từng đám tròn có đường kính từ 3-6 mm.
• Giai đoạn lui bệnh (giai đoạn ban bay): Ban bắt đầu bay ra theo thứ tự ban xuất hiện. Sau khi ban bay ra, vết thâm sẽ để lại trên da. Thông thường, khi ban bay ra thì sốt sẽ hết, trừ khi có biến chứng thì trẻ vẫn còn sốt sau khi ban bay ra.

Bệnh sởi có 4 giai đoạn khác nhau.

Các biến chứng ở trẻ bị bệnh sởi

Nếu trẻ bị sởi mà không được phát hiện và điều trị đúng lúc, có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như sau:

• Viêm tai giữa – đây là biến chứng cần phải đặc biệt lưu ý đầu tiên.
• Viêm loét giác mạc.
• Viêm não cấp tính (xuất hiện ở khoảng 0,1% số trường hợp mắc sởi): Trẻ sẽ có các triệu chứng như lơ mơ, hôn mê, co giật, đau đầu, nôn và cứng cổ sau khi xuất hiện các ban đỏ trên da trong vòng 1-15 ngày.
• Tiêu chảy.
• Viêm phổi do bội nhiễm các vi khuẩn Hemophilus influenzae loại B.
• Bệnh lao tiềm ẩn tái phát do hệ miễn dịch suy giảm.

Phân biệt sởi và sốt phát ban

Dưới đây là cách phân biệt giữa các dấu hiệu của bệnh sốt phát ban và bệnh sởi:

• Bệnh Rubella (hay bệnh sởi Đức): Thường có sốt nhẹ, viêm đường hô hấp nhẹ, ban dát sẩn dạng sởi nhưng thường ban nhỏ hơn, mọc thưa hơn và mọc sớm ngay trong 1-2 ngày đầu tiên. Ban sẽ xuất hiện đồng loạt, không để lại vết thâm và có thể kèm theo các triệu chứng như hạch sau tai, chẩm to và đau.
• Các bệnh do vi rút phát ban khác như Vi rút Adeno, ECHO, Coxsackie,…: Ban dát sần dạng sởi thường xuất hiện trên toàn bộ cơ thể mà không có thứ tự cụ thể.
• Ban dị ứng: Ban sẩn cục (ban mề đay) xuất hiện trên toàn thân mà không có thứ tự cụ thể. Ban thường ngứa và có thể có nguyên nhân từ thuốc, thời tiết hoặc thức ăn.

Hướng dẫn chăm sóc và theo dõi trẻ bị bệnh sởi tại nhà

Để bắt đầu, trẻ nên được đưa đến cơ sở y tế gần nhất để khám bệnh, tránh đến các nơi tập trung quá đông người bệnh để hạn chế lây nhiễm bệnh khác. Nếu trẻ bị sởi đơn giản và có đủ điều kiện chăm sóc tại nhà, nên tuân thủ đầy đủ hướng dẫn của bác sĩ để chăm sóc trẻ. Điều này bao gồm:

• Tách biệt trẻ bệnh với trẻ khác.
• Cho trẻ uống thuốc hạ sốt nếu sốt ≥ 38.5°C theo chỉ định của bác sĩ.
• Người chăm sóc cần đeo khẩu trang và rửa tay sạch trước và sau khi tiếp xúc với trẻ bệnh.
• Giữ vệ sinh da, mắt, mũi, họng: thay quần áo, vệ sinh thân thể như tắm hàng ngày, tránh để lạnh, nhỏ mắt và mũi bằng nước muối 0.9% ba lần mỗi ngày.
• Vệ sinh môi trường xung quanh và giữ gìn phòng sạch sẽ và thông thoáng.
• Nếu trẻ còn bú mẹ, vẫn nên cho bú và kết hợp với chế độ ăn bổ sung hợp lý (đối với trẻ trên 6 tháng), trẻ lớn cần uống đủ nước mỗi ngày.
• Tránh gió lùa, ăn thức ăn chứa protein gây dị ứng và các gia vị kích thích, không uống nước có ga và đồ uống kích thích.
• Không sử dụng kháng sinh nếu không cần thiết.

Lưu ý

Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu chống virus sởi. Tuy nhiên, để tránh biến chứng nặng của bệnh, các biện pháp hỗ trợ có thể được sử dụng. Điều trị hỗ trợ bao gồm đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, uống đủ nước và điện giải bằng các dung dịch đường uống thay thế cho dịch và các yếu tố cần thiết đã bị mất qua tiêu chảy và nôn. Để giúp trẻ dễ tiêu hóa, cần cho trẻ ăn thức ăn mềm, ăn đủ chất dinh dưỡng và nấu chín kỹ. Trẻ cần ăn nhiều bữa theo khẩu vị của mình và tránh sử dụng các loại gia vị gây khó tiêu.

Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu chống virus sởi

Nếu trẻ bị biến chứng như tiêu chảy hoặc viêm phổi, cần bổ sung kẽm bằng đường uống. Đối với trẻ lớn, cần đảm bảo ăn đầy đủ chất dinh dưỡng và uống nhiều nước, bao gồm nước ép hoa quả giàu vitamin A.

Khi nào cần đưa trẻ tới bệnh viện?