Gan nhiễm mỡ là căn bệnh liên quan đến lối sống

Đã bao giờ bạn được bác sĩ thông báo rằng bạn bị gan nhiễm mỡ chưa? Ở Nhật, số lượng người có kết quả gan nhiễm mỡ khi khám sức khỏe chiếm tới hơn 30%. Tuy nhiên, không có nhiều người trong số đó coi đây là vấn đề nghiêm trọng, đặc biệt với những người không có thói quen uống rượu. Họ nghĩ rằng nó chỉ là biểu hiện của việc hơi thừa cân.

Đúng là bệnh gan nhiễm mỡ ở người thường xuyên uống rượu từ lâu đã được coi là giai đoạn tiền xơ gan. Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây cho thấy có một nhóm bệnh gan nhiễm mỡ ở những người không uống rượu (bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu) – là một căn bệnh liên quan đến lối sống không nên bỏ qua vì nó mang theo những nguy cơ đáng kể cho sức khỏe.Cùng  tìm hiểu về bệnh gan nhiễm mỡ với một số câu hỏi thường gặp sau.

Câu hỏi 1 (Q1): Gan nhiễm mỡ là gì?

Trả lời (A1): Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ bị tích tụ trong gan.

* Trên 30% tế bào gan bị tích tụ mỡ

Ban đầu, gan sản xuất mỡ như một nguồn năng lượng và lưu trữ nó trong các tế bào gan. Tuy nhiên, nếu lượng mỡ được tạo ra nhiều hơn năng lượng sử dụng, chúng sẽ tích tụ trong tế bào gan. Sự tích tụ này diễn ra dần dần, và khi có hơn 30% tế bào gan bị tích tụ mỡ, được gọi là “Gan nhiễm mỡ”. Những người có chỉ số khối cơ thể (BMI: xem trang 13) từ 25 trở lên sẽ bị tích tụ mỡ thừa ở các mô dưới da khắp cơ thể, có thể bao gồm tích tụ mỡ trong gan. Có tới khoảng 20 – 30% số người béo phì đã được chẩn đoán mắc gan nhiễm mỡ.

* Hầu như không có triệu chứng

Gan được biết đến như một cơ quan thầm lặng vì nó thường không gây ra bất kì triệu chứng đáng chú ý nào để tự nhận biết. Tuy nhiên, khi được chẩn đoán gan nhiễm mỡ có nghĩa là mỡ đã tích tụ và gây ảnh hưởng xấu đến hoạt động bình thường của gan. Cần có biện pháp xử lí kịp thời trước khi bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn.

* Là một trong những bệnh liên quan đến lối sống đang ngày càng gia tăng.

(Biểu đồ) Tỉ lệ bệnh nhân được chẩn đoán gan nhiễm mỡ tại Trung tâm khám bệnh, bệnh viện Đại học Tokai (Nhật Bản) giai đoạn 1989 – 2003.

Câu hỏi 2 (Q2): Ai có nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ?

Trả lời (A2): Gan nhiễm mỡ có nhiều nguyên nhân khác nhau như uống rượu, béo phì, đái tháo đường,…

* Uống quá nhiều rượu là một trong những nguyên nhân.

Gan bị nhiễm mỡ do uống rượu được gọi là “Gan nhiễm mỡ do rượu”. Gan nhiễm mỡ được quan sát thấy ở nhiều người uống hơn 540 cc rượu Nhật (tương đương khoảng 3 chai bia lớn) mỗi ngày. Ban đầu, hầu hết rượu vào cơ thể đều được chuyển hóa và giải độc ở gan sau đó đào thải ra ngoài. Quá trình giải độc này gây ra bất thường chức năng gan khiến cho mỡ tăng lên và tích tụ ở gan.

*Những người béo phì và đái tháo đường cũng tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ.

Gan bị nhiễm mỡ không do uống rượu được gọi là “Gan nhiễm mỡ không do rượu”, nguyên nhân thường do béo phì, đái tháo đường,…

Ở những người béo phì hoặc đái tháo đường, hoạt động của insulin trở nên kém hiệu quả, làm mỡ có xu hướng tích tụ trong gan và gây nên bệnh gan nhiễm mỡ. Trong những năm gần đây, người ta phát hiện ra rằng những người mắc bệnh tiểu đường có tỉ lệ tử vong do xơ gan cao hơn, đây là một vấn đề không thể xem nhẹ.

Ngoài ra, gan nhiễm mỡ nhẹ cũng có thể gặp ở những người không bị béo phì. Nguyên nhân thường do ít vận động, ăn uống thiếu khoa học, ăn đồ ăn nhanh,…dẫn đến tăng cân nhẹ (2 – 3 kg), mỡ tích tụ trong gan dẫn đến gan nhiễm mỡ.

Giải thích: Insulin là một loại hormon do tụy sản xuất, có tác dụng làm hạ đường huyết.

* Trong một số ít trường hợp, gan nhiễm mỡ có thể do thuốc, mang thai hoặc mắc bệnh tim mạch.

Câu hỏi 3 (Q3): Điều gì xảy ra khi gan nhiễm mỡ tiến triển?

Trả lời (A3): Bệnh có thể tiến triển từ gan nhiễm mỡ đến viêm gan nhiễm mỡ, xơ gan và ung thư gan.

*Gan nhiễm mỡ do rượu

Một số trường hợp gan nhiễm mỡ do rượu tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ do rượu (ASH – Alcoholic Steatohepatitis) vì tiếp tục sử dụng rượu.

Viêm gan nhiễm mỡ do rượu là tình trạng gan bị viêm, các tế bào gan bị phá hủy nhanh chóng, trở nên mất chức năng hoặc mỡ hóa và được coi là dấu hiệu báo trước của bệnh xơ gan. Sau khi đã có tình trạng này, nếu còn tiếp tục uống rượu, bệnh có thể tiến triển thành xơ gan, thậm chí ung thư gan.

*Gan nhiễm mỡ không do rượu

Sự gia tăng dân số béo phì cũng làm số người mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ngày càng tăng. Trước đây người ta cho rằng bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu thì sẽ không tiến triển. Tuy nhiên, gần đây có những trường hợp từ viêm gan tiến triển thành xơ gan và ung thư gan ngay cả ở những người không có thói quen uống rượu. Nói cách khác, bệnh gan nhiễm mỡ do béo phì, đái tháo đường,…cũng có thể tiến triển tương tự như viêm gan nhiễm mỡ do rượu (ASH), và được gọi là “Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu” (NASH – Non-Alcoholic Steatohepatitis).

Tại Nhật Bản, có tới gần 2 – 3 triệu người mắc  NASH, thể hiện sự quan ngại về một bệnh gan trong thời đại ăn uống quá mức.

Câu hỏi 4 (Q4): Làm thế nào để chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ?

Trả lời (A4): Chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ thông qua xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh.

* Kết hợp các thăm dò hình ảnh như siêu âm, cắt lớp vi tính và xét nghiệm máu khi khám tổng quát để chẩn đoán.

Trong các thăm dò về hình ảnh, các vùng mỡ sẽ có màu trắng và bóng như ảnh bên dưới.

Trong kết quả xét nghiệm máu, chỉ số AST (GPT) và AST (GOT) thường tăng trong khoảng 50 – 100, đồng thời chỉ số GGT và Cholinesterase cũng tăng.

Tuy nhiên, ngay cả khi xét nghiệm máu bình thường, gan nhiễm mỡ cũng có thể được chẩn đoán chỉ thông qua các thăm dò chẩn đoán hình ảnh.

* Đôi khi cũng có trường hợp cần chẩn đoán mô bệnh học bằng sinh thiết gan

Khi gan nhiễm mỡ tiến triển và nghi ngờ viêm gan, việc chỉ dựa vào xét nghiệm máu hay chẩn đoán hình ảnh là không đủ để phân biệt. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ sử dụng một kim đâm xuyên qua da vào gan để lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm mô bệnh học.

Hình ảnh mô học từ bệnh phẩm sinh thiết gan của người bị gan nhiễm mỡ.

Những chấm sáng là mỡ

Câu hỏi 5 (Q5): Gan nhiễm mỡ có thể điều trị khỏi được không?

Trả lời (A5): Thay đổi lối sống có thể cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ.

* Gan nhiễm mỡ nhẹ có thể được khắc phục tương đối dễ dàng

Nếu nguyên nhân là do rượu, hãy cố gắng giảm hoặc ngừng uống rượu. Nếu nguyên nhân là do béo phì, hãy giảm lượng calo nạp vào bằng cách giảm lượng ăn uống. Tập luyện vừa phải cũng có hiệu quả trong việc cải thiện tình trạng này, vì vậy hãy cố gắng duy trì đều đặn.

(Hình ảnh) Cải thiện thói quen sinh hoạt

Ăn uống điều độ; tập thể dục đều đặn; nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc.

* Quan trọng nhất trong điều trị viêm gan nhiễm mỡ do rượu (ASH) là ngừng sử dụng rượu.

Khi khám gan bằng sờ nắn có thể thấy gan to, tuy nhiên kích thước gan có thể nhanh chóng nhỏ lại sau khi ngừng rượu. Điều này là do mỡ và nước tích tụ trong gan được giải phóng vào máu. Trước khi bệnh tiến triển thành các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, bạn hãy cố gắng ngừng uống rượu, tránh làm việc quá sức và đảm bảo ngủ đủ giấc.

* Để điều trị viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH), cần tập trung vào một chế độ dinh dưỡng cân bằng và vận động đều đặn.

Trong NASH, khi gan có biểu hiện viêm và xơ hóa, bệnh có thể trở nên trầm trọng hơn nếu không được điều trị, vì vậy nên thận trọng.

Bạn cần cải thiện các nguyên nhân như béo phì, đái tháo đường bằng cách thay đổi lối sống, giảm cân thông qua hạn chế lượng calo nạp vào và tích cực tập thể dục.

Ngay cả khi không có triệu chứng rõ ràng, bạn cũng nên có sự hỗ trợ y tế thích hợp để tránh bệnh tiến triển nặng nề. Hãy cùng bác sĩ đánh giá hiệu quả của việc cải thiện lối sống.