Bụi mịn: Kẻ thù thầm lặng nguy hiểm cho sức khỏe

Tháng Ba 23, 2023

Bụi mịn là một “sát thủ” lợi hại, âm thầm hủy hoại các tế bào trong cơ thể. Thế nhưng, không phải ai cũng hiểu hết về tác nhân nguy hiểm này.

Bụi mịn là gì?

Trên thực tế, đây là thuật ngữ dùng để chỉ một phức hợp gồm các hạt vô cơ và hữu cơ, tồn tại dưới dạng lỏng hoặc rắn. Chúng có khả năng bay lơ lửng trong không khí, khác nhau về hình dạng, thành phần đều có kích thước cực kỳ nhỏ, đôi khi chỉ nhìn thấy được qua kính hiển vi. Các chỉ số PM 10, PM 2.5, PM 1.0 ngày nay đã rất quen thuốc với mọi người. Con số ở đằng sau cho biết kích thước của hạt bụi. Cụ thể:

PM là viết tắt của cụm từ Particulate Matter, tức các hạt vật chất (có thể ở dạng rắn hoặc lỏng.)
10, 2.5, 1.0 là kích thước của hạt bụi tính bằng đơn vị μm. PM10, PM 2.5, PM 1.0 là các hạt bụi có kích thước tương ứng nhỏ hơn 10μm, 2,5μm và 1μm.

Bụi mịn là thuật ngữ dùng để chỉ một phức hợp gồm các hạt vô cơ và hữu cơ, tồn tại dưới dạng lỏng hoặc rắn

Bụi mịn trong nhà có nguồn gốc từ đâu?

Trong quá trình sinh hoạt của con người như sản xuất, khí thải máy móc, phương tiện giao thông, cháy rừng, hỏa hoạn…tạo ra hàng trăm chất khác nhau, từ đó gộp lại và hình thành nên bụi mịn. Mỗi ngày chúng ta có thể hít phải một lượng bụi mịn vô cùng lớn. Ở những thành phố có nền công nghiệp phát triển mạnh, mật độ giao thông cao, nguy cơ này cũng có thể trở nên cao hơn. Đặc biệt, bụi mịn không chỉ có ở ngoài đường mà còn có thể tồn tại ngay trong nhà. Những hoạt động như nấu ăn bằng bếp củi, sử dụng lò sưởi, hút thuốc lá, đốt nến hoặc nhang… là nguyên nhân chính gây ra bụi mịn. Không chỉ vậy, bụi mịn trong nhà còn có thể bắt nguồn từ:

Tế bào da người, bởi trung bình một người có thể mất đến 28g da mỗi tuần
Mạt bụi và phân của mạt bụi. Mạt bụi có thể phát triển rất nhanh trong điều kiện tối, ẩm và nhiều bụi bẩn. Mỗi con mạt bụi thải ra khoảng 20 hạt phân mỗi ngày. Hạt phân và chất tiết của mạt bụi rất nhẹ (kích thước đôi khi nhỏ đến 10μm) và có thể bay lơ lửng trong không khí.
Các protein trong nước bọt, nước tiểu và lông của vật nuôi
Các vi sinh vật như vi khuẩn, virus, nấm hoặc bào tử nấm mốc.

Bên cạnh đó, từ bên ngoài bụi mịn cũng có thể lọt vào nhà qua các khe hở, mỗi lần đóng – mở cửa.

Tác hại của bụi mịn đối với sức khỏe

Kích thước hạt bụi liên quan đến độ nguy hiểm của chúng. Các hạt bụi lớn hơn 10μm thường khó đi sâu vào đường hô hấp nhưng có thể gây kích ứng da và mắt, tăng nguy cơ dị ứng, viêm kết mạc, nhiễm trùng mắt.

Kích thước hạt bụi liên quan đến độ nguy hiểm

Bụi nhỏ hơn 10μm có thể kẹt lại ở mũi, miệng hoặc đường hô hấp trên. Người hít phải có thể tăng nguy cơ mắc bệnh lý như viêm mũi dị ứng, viêm phế quản, hen suyễn, viêm phổi và bệnh bụi phổi silic. Càng nhỏ, càng mịn thì bụi càng dễ đi sâu vào đường hô hấp dưới. Một khi xâm nhập vào phổi và đi vào máu, chúng còn ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng và tăng nguy cơ bệnh lý tim mạch. Vì trong bụi mịn có chứa vi sinh vật nên tiếp xúc với bụi mịn có khả năng nhiễm một số bệnh truyền nhiễm, tiêu biểu nhất là viêm màng não mô cầu. Hít phải bụi mịn trong thời tiết khô nóng cũng có thể làm tổn thương niêm mạc mũi và họng. Điều này khiến sự lây nhiễm của vi khuẩn cũng tăng theo Càng tiếp xúc nhiều với bụi mịn, nguy cơ gặp phải các vấn đề về sức khỏe càng lớn. Một số nhóm đối tượng đặc biệt nhạy cảm với bụi mịn là:

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi bụi mịn cao gấp 100 lần người lớn
Người từ 65 tuổi trở lên
Những người có tiền sử mắc các bệnh hô hấp như hen suyễn, viêm phế quản
Người có thói quen hút thuốc
Người có tiền sử mắc bệnh tim hoặc bệnh phổi

Cách xử lý bụi trong nhà

Bụi mịn có nguồn gốc vô cùng đa dạng nên rất khó để loại bỏ hoàn toàn. Dưới đây là một số biện pháp giúp hạn chế bụi mịn trong nhà:

Vệ sinh nhà cửa, đồ dùng thường xuyên.
Đóng bớt cửa sổ hoặc lắp thêm lưới chống bụi. Hai việc này đặc biệt cần thiết nếu bạn đang sống ở nơi có mật độ giao thông đông đúc hoặc không khí ô nhiễm nặng.
Để giày dép bên ngoài hoặc ở 1 góc nhỏ gần cửa và thay quần áo sau khi ra ngoài
Chải lông và tắm rửa cho vật nuôi thường xuyên.
Giặt chăn, ga giường 1 lần/tuần bởi đây là các vật dụng dễ tích tụ bụi nhất.
Tối giản các vật dụng trong nhà, bởi đồ đạc quá nhiều có thể tạo ngóc ngách cho bụi bẩn đọng lại.
Tránh hút thuốc và sử dụng các thiết bị đốt bằng nhiên liệu.

Tuy nhiên, dù đã thực hiện các biện pháp kể trên thì bạn cũng rất khó hạn chế hoàn toàn bụi mịn trong nhà. Vì vậy, một điều quan trọng khác bạn cần lưu ý là làm sạch bụi hiệu quả trong quá trình vệ sinh nhà cửa.

Cần làm sạch bụi hiệu quả khi vệ sinh nhà cửa

Những điều cần lưu ý

Các bề mặt như sàn nhà, ghế sofa, đệm, rèm cửa và các ngóc ngách là nơi bụi rất dễ bám vào. Tuy nhiên, kích thước hạt bụi quá nhỏ và bản thân những vị trí này rất khó vệ sinh nên việc loại bỏ bụi mịn bằng cách quét bụi thông thường dùng khăn lau đều không triệt để. Thậm chí, vệ sinh không đúng cách sẽ khiến những hạt bụi li ti có thể phát tán ra không khí và càng dễ hít phải. Để xử lý bụi mịn hiệu quả, bạn có thể cân nhắc là đầu tư cho mình một chiếc máy hút bụi.Các dòng máy cầm tay, không dây rất nhẹ, linh hoạt và có thể di chuyển dễ dàng đến bất kỳ vị trí nào. Lưu ý chọn những chiếc máy có lực hút mạnh để làm sạch sâu, nhất là những hạt bụi có kích thước siêu nhỏ tới 0,3μm. Ngoài ra, máy có thể được trang bị bộ lọc HEPA và đầu hút chuyên dụng để dễ dàng hút sạch lông thú cưng, tóc, bụi mịn từ nệm, ga giường, sofa. Sau khi hút xong, nên dùng khăn ướt lau lại sàn nhà và các vật dụng. Bên cạnh đó, việc vệ sinh nên thực hiện theo trình tự từ trên xuống, bắt đầu từ các đồ vật trên cao, sau đó di chuyển xuống dưới để không phủ bụi 2 lần.