Cách xử lý một số chấn thương thường gặp

I. Xử lý chấn thương phần mềm

Thực hiện RICE (Rest- Ice- Compression -Elevation: nghỉ ngơi, chườm đá, băng ép và nâng cao) ngay sau khi bị chấn thương

1. Nghỉ ngơi (REST)

Nên để vùng bị thương nghỉ ngơi để ngăn ngừa tổn thương thêm, thúc đẩy quá trình chữa lành và phục hồi. Bạn phải tuyệt đối tránh chơi thể thao hoặc nâng vật nặng vì có thể gây tăng áp lực và làm tăng cơn đau. Thời gian nghỉ ngơi này chỉ nên kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn để tránh bị cứng khớp, teo cơ, suy giảm chức năng vận động.

2. Chườm đá (ICE)

Chườm lạnh (có thể là túi đá hay gói đá đông lạnh) lên vùng bị thương khoảng 15–20 phút mỗi 2-3 giờ để giảm đau, sưng, co thắt cơ và bầm tím. Lưu ý để tránh bị bỏng lạnh nên đặt 1 khăn hay vải lên da trước khi để túi đá lên.

3. Băng ép (COMPRESSION)

Dùng băng co giãn hỗ trợ chấn thương quấn quanh vị trí bị chấn thương. Đảm bảo băng ép vừa khít, không được quấn quá chặt vì nó sẽ ảnh hưởng đến việc máu lưu thông.

4. Nâng cao (ELEVATION)

Giữ tay hay chân bị chấn thương cao hơn tim để ngăn ngừa sưng, phù nề và bầm tím

II. Xử lý vết thương chảy máu

Dấu hiệu: dập nát hoặc rách da, thịt dẫn đến máu chảy -> Cần cầm máu càng sớm càng tốt tránh mất quá nhiều máu sẽ dẫn đến choáng, bất tỉnh, hoặc thậm chí tử vong.

1. Trường hợp vết thương có dị vật,

Trong trường hợp này chúng ta không nên rút dị vật ra vì có thể làm cho máu chảy ra nhiều hơn.

– Cách xử lý:

+ Mang găng tay hoặc túi nilon sạch khi sơ cứu để tránh lây bệnh truyền nhiễm từ nạn nhân (nếu có).

+ Dùng tay ép chặt mép vết thương. Chèn băng, gạc quanh dị vật cho cố định. Lưu ý không băng trùm lên dị vật. Chuyển nạn nhân tới cơ sở y tế.

2. Với vết thương chảy máu không có dị vật

Cách xử lý:

+ Đeo găng tay cao su. Dùng gạc hoặc vải sạch ép trực tiếp lên vết thương và giữ chặt để cầm máu rồi băng lại.

+ Cho nạn nhân nằm ở tư thế đầu thấp hơn chân và ủ ấm.

+ Thường xuyên kiểm tra các đầu chi để nới băng cho phù hợp. Nếu thấy máu chảy thấm ra ngoài thì dùng băng khác chồng lên.

3. Với vết thương chảy máu dập nát hay đứt chi

+ Đeo găng tay. Làm garo cầm máu bằng cách cần quấn thật chặt ở vị trí trên vết thương 3-5cm. Có thể dùng vải sạch làm garo nếu không có sẵn dụng cụ y tế.

+ Xoắn garo từ từ cho đến khi máu hết chảy.

Lưu ý: Cần ủ ấm và để nạn nhân nằm ở tư thế đầu thấp, chân cao để làm giảm lượng máu chảy đến vết thương. Cứ 15 phút lại nới lỏng garo vài giây rồi xoắn chặt lại. Khi đưa đến bệnh viện, nên để bệnh nhân ở tư thế nằm, không dùng xe máy.

Khi sơ cấp cứu, không nên làm garo (xoắn chặt) nếu không phải là vết thương dập nát hoặc đứt lìa. Không vận chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế ngay mà nên sơ cứu tại chỗ trước để hạn chế thương tổn, mất máu. Trong một số trường hợp bất khả kháng, chẳng hạn như hiện trường không an toàn, mới di chuyển nạn nhân ra khỏi hiện trường.

III. Cách xử lý trường hợp bị gãy xương 

Khi xương bị gãy, dấu hiệu điển hình là đau ở vùng gãy, đau hơn khi sờ ấn hoặc cử động, giảm hoặc không thể cử động chỗ bị thương, kèm theo sưng nề, chảy máu. Trong một số trường hợp da bị bầm tím. Nếu gãy xương hở đầu, xương có thể đâm thủng da.

Bước 1: Việc đầu tiên cần làm là cố định tạm thời bộ phận bị gãy.

Tránh làm xương dịch chuyển, không thể xảy ra thêm tổn thương về mạch máu, thần kinh, cơ. Có thể dùng các loại nẹp tự tạo từ gỗ, tre, đòn gánh để cố định vùng xương gãy.

– Nếu gãy xương ở gần các khớp, phải cố định cả khớp:

+ Gãy xương đùi cần cố định các khớp háng, khớp gối, khớp cổ chân.

+ Gãy xương cẳng chân cần cố định khớp gối, khớp cổ chân.

+ Gãy xương cẳng tay cần cố định khớp khuỷu và khớp cổ tay.

– Với gãy xương hở: Không được rửa mà chỉ lau xung quanh vết thương, bôi thuốc sát trùng và băng ép vô khuẩn. Tuyệt đối không ấn đầu xương gãy vào trong.

Bước 2: Vận chuyển đến cơ sở y tế

Có thể dùng xe máy chở nạn nhân gãy xương chi ở tư thế ngồi. Trong trường hợp gãy xương cột sống hay xương đùi cần vận chuyển trên cáng nằm.

IV. Xử lý trường hợp bị chấn thương sọ não

– Đối với trường hợp nạn nhân bị chấn thương sọ não không tự ý di chuyển mà hãy nhờ sự giúp đỡ của những người khác

– Nếu nạn nhân hôn mê, không nên cho uống bất kỳ loại nước nào vì dễ bị sặc.

– Nên đặt nạn nhân nằm ở nơi thoáng khí với tư thế chân kê cao hơn đầu khoảng 20 cm nếu không thấy chảy máu đầu cổ, không bị nhồi máu cơ tim.

– Cần ủ ấm cho bệnh nhân.

– Sau khi xử trí tổn thương ban đầu, gọi xe cấp cứu ngay.  Nếu nghi ngờ nạn nhân bị tổn thương cột sống, phải thật cẩn trọng khi khiêng cáng ra khỏi hiện trường. Trong quá trình di chuyển, cần cố định nạn nhân bằng cách chèn vải, chăn gối ở phần đầu, cổ và thân.