Đái tháo đường là một bệnh nội tiết chuyển hóa được đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết mạn tính. Bệnh tiến triển mạn tính dẫn đến suy giảm chức năng và hoạt động của nhiều cơ quan, đặc biệt là hệ tim mạch.

Đây là biến chứng thường gặp và là nguyên nhân gây tử vong cao ở bệnh nhân tiểu đường. Vì vậy, hiểu biết về sinh lý bệnh và các biểu hiện lâm sàng của biến chứng tim mạch có thể giúp ngăn ngừa và hạn chế diễn tiến bệnh tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường.

Vì đâu mà tim mạch dễ bị tổn thương?

Biến chứng tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường (ĐTĐ) là do xơ vữa động mạch và các di chứng của nó, chủ yếu do bệnh mạch vành và sốt, di chứng mạch máu não và ngoại vi.

Cơ chế quan trọng nhất là bệnh tiểu đường làm tổn thương sớm các tế bào nội mô, dẫn đến rối loạn chức năng nội mô. Sự gián đoạn chức năng nội mô làm cho các phân tử cholesterol dễ dàng đi qua nội mô hơn và làm tăng sự kết dính và xâm nhập của bạch cầu vào nội mô. Từ đó, các mảng xơ vữa hoặc các mảng xơ vữa đã hình thành tiến triển rất nhanh, dần dần làm hẹp lòng mạch và gây ra các biểu hiện lâm sàng của bệnh thiếu máu cơ tim mạn tính.

Hơn nữa, tổn thương nội mạc mạch máu, kết hợp với sự kết dính của các tế bào tiểu cầu tạo cơ hội thuận lợi cho sự co mạch, từ đó hình thành huyết khối trong lòng mạch, gây tắc mạch cấp tính và biểu hiện lâm sàng thiếu máu cục bộ mô cấp tính. B.

Tổn thương các động mạch mắt dẫn đến giảm thị lực và dẫn đến mù lòa. Nếu tổn thương động mạch thận sẽ dẫn đến suy thận hoặc cao huyết áp. Tổn thương động mạch vành dẫn đến đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim và đột tử.

Tổn thương mạch máu não gây tai biến mạch máu não, và tổn thương động mạch các chi dẫn đến xơ vữa động mạch ở các chi (viêm cách hồi, hoại tử chi, v.v.)

Bệnh mạch vành

Biểu hiện lâm sàng của bệnh mạch vành ở bệnh nhân đái tháo đường rất nghèo nàn. Nhiều bệnh nhân không biết mình mắc bệnh thiếu máu cơ tim, thậm chí nhồi máu cơ tim nặng và chỉ được phát hiện tình cờ sau khi khám sức khỏe. Vì lý do này, bệnh nhân đái tháo đường nên khám tim mạch thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu thiếu máu cơ tim.

Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân cũng bị đau thắt ngực lâm sàng (đau thắt ngực sau xương ức, đau thắt ngực tỏa ra vai trái, hàm hoặc cánh tay trái). Hay nặng ngực trái, hồi hộp, khó thở…

Trước khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, dù là rất nhỏ, người bệnh nên đặt tim mạch để nhanh chóng nhận biết và điều trị kịp thời.

Bệnh mạch máu não

Bệnh mạch máu não (hay tai biến mạch máu não) chủ yếu do nhồi máu não hoặc xuất huyết não. Biểu hiện lâm sàng là liệt đột ngột hoặc liệt nửa người, miệng méo xệch, có thể kèm theo suy giảm ý thức ở các mức độ khác nhau.

Các triệu chứng lâm sàng cũng có thể thoáng qua rồi biến mất rồi tái phát hoặc tiến triển nặng, hoặc có thể nặng ngay từ đầu để lại hậu quả tàn phế, thậm chí tử vong. Có thể kèm theo các triệu chứng như chóng mặt nhẹ, mất thăng bằng, khó ngủ và trí nhớ sự mất mát.

Hiện nay, dấu hiệu thiểu năng tuần hoàn não có thể được phát hiện bằng các thăm dò mạch máu não như siêu âm Doppler xuyên sọ, lưu lượng máu não. Đối với các biểu hiện lâm sàng có dấu hiệu thần kinh khu trú (liệt hoặc liệt tứ chi), bệnh nhân được chụp cắt lớp vi tính (CT) não để xác định tổn thương là đột quỵ hay xuất huyết và để xác định xem có nên điều trị thích hợp hay không.

Bệnh lý mạch máu ngoại biên

Biểu hiện sớm của tổn thương mạch máu ngoại biên là dấu hiệu “đi cà nhắc cách hồi”, nghĩa là người bệnh thấy đau, mỏi chân hay chuột rút khi đi bộ; sau khi nghỉ ngơi, các dấu hiệu hết đi, bệnh nhân lại có thể tiếp tục đi được cho đến khi lại xuất hiện lại các triệu chứng đau.

Lúc đầu, quãng đường đi bộ còn dài, sau đó người bệnh sẽ thấy quãng đường này bị rút ngắn dần.

Ngoài ra còn gặp các dấu hiệu khác như chuột rút, loét hay hoại tử đầu chi; sờ mạch có thể thấy mạch mu chân mất hoặc yếu; mất mạch khoeo, huyết áp chi dưới thấp…

Kiểm tra siêu âm Doppler mạch máu sẽ phát hiện thấy các tổn thương mạch máu lớn của chi thể, hoặc chụp động mạch bằng máy CT đa dãy hay máy Angio để phát hiện kịp thời tổn thương động mạch và có các biện pháp điều trị phù hợp.