[Giải đáp] Chụp CT là gì? Tổng hợp thông tin từ A – Z về chụp CT

Chụp CT là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, giúp bác sĩ phát hiện và đánh giá chính xác các vấn đề sức khỏe từ nhỏ đến phức tạp. Vậy chụp CT là gì, khác gì so với X-quang hay MRI? Theo dõi bài viết dưới đây để có câu trả lời chính xác!

Hệ thống chụp cắt lớp vi tính CT FUJIFILM theo công nghệ Nhật Bản tại phòng khám T-Matsuoka.

1. Chụp CT là gì? Chụp CT là viết tắt của từ gì?

Chụp CT (Computed Tomography/Chụp cắt lớp vi tính) là phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X và công nghệ máy tính để tái hiện các lát cắt chi tiết bên trong cơ thể. (1)

Chụp CT cho kết quả hình ảnh có độ chính xác và chi tiết cao, giúp phát hiện các bất thường nhỏ nhất mà các phương pháp như X-quang không thể nhận diện. Độ sắc nét của hình ảnh tùy thuộc vào loại máy chụp là 4 lát cắt, 64 lát cắt hay 128 lát cắt, trong đó, máy chụp có số lát cắt càng cao thì hình ảnh càng rõ nét.

Hình ảnh chụp CT phát hiện tự động các tổn thương não, phần khoanh màu đỏ là vùng xuất huyết não và phần khoanh màu xanh là vùng thiếu máu não. Nguồn: Sciencedirect

Khi thực hiện chụp CT, khách hàng sẽ nằm trong máy chụp và máy sẽ phát ra các tia X đi qua cơ thể theo nhiều góc độ để tạo ra hình ảnh 2D hoặc 3D chi tiết. Kết quả là các hình ảnh cắt ngang của cơ thể, giúp bác sĩ nhìn rõ hơn về cấu trúc bên trong như các cơ quan và mô khác trong não, cổ, ngực, bụng,… (1)

Trong quá trình chụp CT, khách hàng sẽ được nằm trong máy chụp và máy sẽ phát ra các tia X đi qua cơ thể theo nhiều góc độ

Máy chụp CT được phát minh từ năm 1971 bởi Godfrey Hounsfield – một kỹ sư người Anh. Sau khi ra đời, máy CT nhanh chóng thay đổi y học, giúp phát hiện khối u và chấn thương nội tạng, mở ra một kỷ nguyên mới trong chẩn đoán y tế. Nhờ những tiến bộ trong công nghệ, máy chụp CT hiện đại không chỉ hỗ trợ chẩn đoán chính xác mà còn giảm thiểu liều tia X, đảm bảo an toàn tối đa cho người bệnh.

Nhà kỹ sư người Anh – Godfrey Hounsfield đứng bên máy quét EMI-Scanner vào năm 1972. Nguồn: Getty Images.

2. Đối tượng chỉ định chụp CT

Bác sĩ sẽ chỉ định chụp CT trong một số trường hợp y tế phổ biến như:

• Hỗ trợ chẩn đoán và điều trị ung thư: Chụp CT giúp bác sĩ đánh giá kích thước, vị trí và mức độ lan rộng của khối u tại các cơ quan như phổi, gan, thận, bàng quang, tử cung, buồng trứng, xương, não,…
• Hỗ trợ chẩn đoán mức độ nghiêm trọng của chấn thương: Chụp CT giúp Bác sĩ nhanh chóng xác định vị trí và mức độ nghiêm trọng của tổn thương, đặc biệt với các cơ quan nội tạng, xương, hoặc não.
• Phát hiện sớm các bệnh lý liên quan đến động mạch: Chụp CT giúp phát hiện sớm các bất thường về mạch máu, từ đó bác sĩ có thể đưa ra phương án điều trị ngay trong “thời điểm vàng” cho các bệnh lý về động mạch như động mạch vành, động mạch chủ hoặc mạch thận.

Chụp CT được Bác sĩ chỉ định trong một số trường hợp y tế nhất định nhằm hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi tình trạng sức khỏe của khách hàng

3. Ưu, nhược điểm của chụp CT

3.1. Ưu điểm

“Chụp CT có chính xác không?” hẳn là thắc mắc của nhiều người. Chụp CT không chỉ chính xác mà còn có nhiều ưu điểm vượt trội so với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác. Cụ thể:

• Hình ảnh rõ nét và chi tiết: Chụp CT tạo ra hình ảnh có độ phân giải cao, đặc biệt hiệu quả khi quan sát các mô mềm, giúp bác sĩ dễ dàng phân tích và chẩn đoán chính xác hơn so với phương pháp chụp X-quang, siêu âm.
• Thời gian chụp nhanh: Quy trình chụp CT chỉ mất 5-10 phút tuỳ theo bộ phận cần kiểm tra, phù hợp với các trường hợp y tế khẩn cấp.
• Chụp CT an toàn hơn với khách hàng có cấy ghép kim loại trong cơ thể: Chụp CT có thể thực hiện được trên những khách hàng đã cấy ghép kim loại trong cơ thể như khớp nhân tạo, đinh vít hoặc thiết bị y tế, điều mà chụp MRI thường chống chỉ định trong một số trường hợp, ví dụ như người có máy tạo nhịp tim.

3.2. Nhược điểm

Bên cạnh những ưu điểm vượt trội, chụp CT cũng có một số hạn chế mà bạn cần nắm rõ trước khi thực hiện:

• Hạn chế trong việc phát hiện tổn thương kích thước rất nhỏ hoặc tổn thương ở góc khuất: Mặc dù chụp CT mang lại hình ảnh chi tiết, nhưng có thể bỏ sót các polyp kích thước nhỏ (dưới 5mm) hoặc những khối u bị che lấp do nằm ở góc khuất như mạc treo ruột, phúc mạc,…
• Phản ứng với chất cản quang: Trường hợp khách hàng chụp CT tiêm chất cản quang có khả năng rất nhỏ gặp phải các tác dụng phụ như phản ứng dị ứng (buồn nôn, mẩn đỏ,…) hoặc ảnh hưởng đến chức năng thận. (2)
• Phơi nhiễm tia X: Mỗi lần quét CT có thể hấp thụ vào cơ thể từ 1 – 10 millisievert (mSv) chất phóng xạ tùy vào liều lượng bức xạ và bộ phận chụp CT (3). Lượng bức xạ này bằng 0.5 – 4 lần lượng bức xạ từ môi trường tự nhiên mà 1 người hấp thụ vào cơ thể trong vòng 1 năm (2.16 mSv/năm) (4). Tuy nhiên, khách hàng không cần quá lo lắng vì ngày nay, nhờ những cải tiến trong các thiết bị y tế, lượng tia X trong chụp CT ngày càng được giảm đến tối thiểu.

T-Matsuoka ứng dụng công nghệ AI trong quá trình chụp CT, giúp phát hiện những tổn thương rất rất nhỏ chỉ từ 1mm

4. Chụp CT có thể phát hiện bệnh gì?

Chụp CT có thể phát hiện nhiều loại bệnh và tình trạng sức khỏe ở nhiều vùng và bộ phận trên cơ thể. Dưới đây là một số bệnh phổ biến mà chụp CT có thể phát hiện/hỗ trợ phát hiện:

5. Các phương pháp chụp CT hiện nay

Hiện nay, có 2 phương pháp chụp CT phổ biến là: Chụp CT có tiêm thuốc cản quang và chụp CT không tiêm thuốc cản quang. Tùy từng trường hợp thì Bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phù hợp.

Lưu ý: Thuốc cản quang là một loại chất đặc biệt được chỉ định tiêm vào cơ thể trong một số trường hợp để kết quả chụp CT trở nên rõ nét hơn, hỗ trợ chẩn đoán bệnh hiệu quả.

Thuốc cản quang là dung dịch không màu, được đưa vào cơ thể trước khi chụp CT để giúp kết quả chụp CT rõ nét hơn

5.1. Chụp CT có tiêm thuốc cản quang

Chụp CT có tiêm thuốc cản quang là phương pháp chẩn đoán hình ảnh trong đó chất cản quang được sử dụng để tăng độ tương phản của các cấu trúc bên trong cơ thể, giúp hình ảnh trở nên sắc nét và chi tiết hơn. Nhờ đó, bác sĩ có thể quan sát rõ ràng các cơ quan, mạch máu và mô mềm, hỗ trợ phát hiện các vấn đề chính xác hơn.

Lưu ý: Chụp CT có tiêm thuốc cản quang thường không được chỉ định trong trường hợp khách hàng không thể sử dụng thuốc cản quang do dị ứng hoặc gặp các vấn đề về thận.

>>> Để hiểu rõ hơn về chất cản quang và vai trò của nó trong chụp CT, bạn có thể tham khảo bài viết 5+ điều cần biết trước khi Chụp CT có tiêm thuốc cản quang.

5.2. Chụp CT không tiêm thuốc cản quang

Chụp CT không dùng thuốc cản quang là phương pháp chẩn đoán hình ảnh bằng máy chụp CT không cần sử dụng chất cản quang. Phương pháp này thường được sử dụng để kiểm tra các tổn thương lớn như khối u hoặc chảy máu nặng hoặc các vấn đề như tổn thương xương, sỏi thận, sỏi niệu quản.

So với chụp CT có tiêm thuốc cản quang, hình ảnh thu được từ chụp CT không cản quang thường kém chi tiết và độ chính xác thấp hơn. Theo nghiên cứu (5), chụp CT không cản quang có độ chính xác thấp hơn khoảng 30% khi đánh giá các trường hợp đau bụng cấp tại khoa cấp cứu.

Sự khác biệt giữa hình ảnh chụp CT không sử dụng thuốc cản quang và có sử dụng thuốc cản quang

Dưới đây là bảng so sánh nhanh chụp CT có tiêm thuốc cản quang và không tiêm thuốc cản quang để bạn đọc hiểu rõ.

>>> Để hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa chụp CT không tiêm thuốc cản quang và có tiêm thuốc cản quang, bạn hãy tham khảo bài viết: Chụp CT không tiêm thuốc cản quang khác gì có tiêm thuốc?

6. Chụp CT giá bao nhiêu?

Theo thông tư 22 /2023/TT-BYT ngày 17/11/2023 của Bộ Y tế quy định giá dịch vụ kỹ thuật và xét nghiệm áp dụng cho các hạng bệnh viện bảo hiểm y tế: Chi phí chụp CT thường dao động từ 500.000 đến 7.000.000 đồng, tùy thuộc vào công nghệ máy móc, bộ phận chụp CT, kỹ thuật sử dụng và phương pháp chụp CT. Cụ thể:

• Loại máy chụp CT mà đơn vị y tế sử dụng: Máy có nhiều dãy quét (multi-slice CT scanner) thường cho hình ảnh chi tiết và sắc nét hơn, nhưng chi phí cũng cao hơn so với máy ít dãy quét.
• Bộ phận chụp CT: Giá chụp CT sẽ khác nhau tùy thuộc vào khu vực cơ thể, ví dụ như chụp vùng đầu và vùng bụng có giá dao động từ 900.000 đồng đến 5.000.000 đồng, vùng ngực và mạch máu giá dao động từ 700.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
• Phương pháp chụp CT: Chụp CT có tiêm thuốc cản quang thường có chi phí cao hơn, do phát sinh chi phí tiêm thuốc cản quang.

Ngoài ra, chi phí chụp CT có thể thay đổi theo chính sách giá và chất lượng dịch vụ của từng cơ sở y tế.

Chi phí chụp CT có thể thay đổi tuỳ theo chính sách giá và chất lượng dịch vụ của từng cơ sở y tế

7. Quy trình chụp CT hiện nay

Quy trình chụp CT hiện nay thường kéo dài trong khoảng 5 phút – 20 phút tuỳ thuộc vào mức độ phức tạp của bệnh lý và dịch vụ của từng cơ sở y tế.

7.1. Trước khi chụp CT

Trước khi chụp CT, Bác sĩ sẽ tư vấn và khám lâm sàng cho cho khách hàng. Tại bước này, khách hàng cần thông báo với Bác sĩ nếu đang mang thai, có tiền sử dị ứng hoặc mắc các vấn đề sức khỏe khác để có chỉ định phù hợp.

Khách hàng thường được Bác sĩ yêu cầu thực hiện 3 việc sau:

• Nhịn ăn trước khi chụp: Một số trường hợp khách hàng có thể được yêu cầu nhịn ăn từ 4-6 giờ và nhịn uống trước 1 – 2h. Để biết mình có thuộc trường hợp cần nhịn ăn trước khi chụp CT hay không, bạn có thể theo dõi bài viết: Chụp CT có cần nhịn ăn không và 3 lưu ý quan trọng
• Thay trang phục trước khi chụp CT: Khách hàng sẽ mặc trang phục do cơ sở y tế cung cấp, tháo bỏ các đồ trang sức hoặc vật dụng kim loại (như đồng hồ, vòng tay, hoặc kẹp tóc) để đảm bảo chất lượng hình ảnh tốt nhất.
• Tiêm thuốc cản quang: Trong trường hợp cần sử dụng thuốc cản quang, Bác sĩ/kỹ thuật viên thường tiêm thuốc qua đường tĩnh mạch của khách hàng trước khi chụp CT.

Khách hàng sẽ được yêu cầu mặc trang phục của cơ sở y tế trước khi chụp CT

7.2. Trong khi chụp CT

Quá trình thực hiện chụp CT thường diễn ra nhanh chóng khoảng 5 – 20 phút, gồm các bước sau:

• Bước 1: Khách hàng sẽ được hướng dẫn nằm trên một chiếc bàn di động. Kỹ thuật viên sẽ điều chỉnh để đưa cơ thể của khách hàng vào vị trí phù hợp trong máy chụp CT.
• Bước 2: Kỹ thuật viên sẽ khởi động máy chụp CT. Máy chụp CT sẽ phát ra các tia X quay quanh cơ thể khách hàng để thu thập dữ liệu và thu thập hình ảnh cắt lớp chi tiết của cơ quan cần kiểm tra.

Khách hàng lưu ý: Không chuyển động trong quá trình chụp và thực hiện theo hướng dẫn của kỹ thuật viên/Bác sĩ. Trong một số trường hợp, kỹ thuật viên có thể yêu cầu nín thở trong vài giây, giúp hình ảnh thu được rõ ràng và chính xác hơn.

Máy chụp CT có thể phát ra tiếng ồn nhỏ, khách hàng không cần lo lắng nếu nghe thấy âm thanh lạ

7.3. Sau khi chụp CT

Sau khi hoàn tất quá trình chụp CT, khách hàng sẽ nhanh chóng nhận được kết quả chụp CT và được tư vấn cụ thể.

• Nhận kết quả chụp CT: Bác sĩ sẽ giải thích kết quả, tư vấn cụ thể về tình trạng sức khỏe và hướng dẫn khách hàng các bước tiếp theo nếu cần điều trị hoặc kiểm tra bổ sung.
• Theo dõi sau chụp CT: Với khách hàng có tiêm thuốc cản quang, Bác sĩ thường yêu cầu ở lại bệnh viện để theo dõi trong khoảng 30 phút để đảm bảo không có phản ứng bất thường.

Khách hàng nhận kết quả và được bác sĩ giải thích, tư vấn sau khi chụp CT.

8. Câu hỏi thường gặp khi chụp CT

8.1. Chụp CT có hại không?

Nhiều người lo ngại rằng chụp CT có thể gây ung thư hoặc ảnh hưởng xấu đến sức khỏe do việc tiếp xúc với chất phóng xạ từ tia X. Theo nghiên cứu, một buổi chụp CT có thể tiềm ẩn ít hơn 0.05% khả năng phát triển ung thư trong tương lai (6). Ngoài ra, theo nhận định của các chuyên gia y tế , thuốc cản quang chụp CT được đánh giá là rất an toàn (2).

Ngoài ra, hiện nay các cơ sở ý tế đã ứng dụng máy móc hiện đại, giúp giảm đến 90% liều tia X do chụp CT, từ đó giảm tối đa tác động xấu lên cơ thể khi chụp. Vì vậy, khách hàng có thể yên tâm khi chụp CT, đặc biệt là khi y tế ngày càng phát triển. Bác sĩ luôn cân nhắc kỹ lưỡng và đặt an toàn của khách hàng lên hàng đầu trước khi chỉ định phương pháp này.

Tham khảo thêm:

• Chụp CT có gây ung thư không? Tác hại và lợi ích của chụp CT

8.2. Chụp CT có cần nhịn ăn không?

Không phải trường hợp nào chụp CT cũng cần nhịn ăn. Thông thường, nếu khách hàng có sử dụng thuốc cản quang chụp CT hoặc chụp CT ở một số bộ phận như cổ, ngực, bụng, hoặc khung xương chậu,… thì có thể được Bác sĩ chỉ định nhịn ăn trong 4 – 6h và nhịn uống trong 1 – 2h trước khi chụp CT để đảm bảo an toàn và tăng độ rõ nét cho hình ảnh chụp CT.

>>> Để hiểu rõ hơn, bạn có thể tham khảo bài viết: Chụp CT có cần nhịn ăn không? 3 điều cần biết trước khi chụp CT

8.3. Khoảng cách giữa 2 lần chụp CT bao lâu thì tốt?

Hiện nay, không có quy định cụ thể về khoảng cách an toàn giữa 2 lần chụp CT. Theo nhà vật lý y khoa Lawrence Dauer (Hoa Kỳ): Một người có thể chụp CT hai lần hoặc nhiều hơn trong một tuần hay bốn lần trong 1 tháng, phụ thuộc vào việc quản lý bệnh lý của từng khách hàng cụ thể.

>>> Để hiểu rõ hơn, bạn có thể tham khảo bài viết: [Tư vấn] Khoảng cách giữa hai lần chụp CT là bao lâu để AN TOÀN

9. Chụp CT khác gì so với chụp MRI và chụp X-quang?

9.1. So sánh chụp cộng hưởng từ (MRI) và chụp CT

Chụp cộng hưởng từ (MRI) và chụp cắt lớp vi tính (CT) đều là những phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại, nhưng chúng có những khác biệt quan trọng về cách thức hoạt động và ứng dụng trong y tế.

• Chụp MRI sử dụng từ trường mạnh và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết của cơ thể. MRI thường được ưu tiên khi cần kiểm tra các mô mềm như não, tủy sống, cơ bắp, gan,… vì khả năng hiển thị chi tiết của nó vượt trội hơn so với CT. (7)
• Chụp CT sử dụng tia X để tạo ra các lát cắt hình ảnh chi tiết, phù hợp hơn cho việc kiểm tra xương, các tổn thương lớn hoặc bệnh lý liên quan đến mạch máu. CT thường được sử dụng để kiểm tra các vùng như xương, ngực, bụng, hoặc mạch máu… hoặc sử dụng trong trường hợp y tế khẩn cấp vì thời gian chụp nhanh hơn MRI.

2 phương pháp chụp CT (bên trái) và Chụp cộng hưởng từ MRI (bên phải) tại T-Matsuoka.

>>> Để hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa chụp CT so với chụp MRI, bạn có thể tham khảo bài viết chi tiết tại đây: Chụp cộng hưởng từ và chụp CT

9.2. So sánh chụp CT và chụp X-quang

Chụp X-quang và chụp CT đều là các phương pháp chẩn đoán hình ảnh bằng tia X. Trong đó, chụp CT vượt trội hơn về chất lượng hình ảnh, thường được sử dụng trong các trường hợp phức tạp cần hình ảnh chi tiết, còn chụp X-quang thích hợp cho các kiểm tra các tổn thương lớn.

Hình ảnh 2 phương pháp chụp CT và X-quang tại T-Matsuoka.

Trên đây là toàn bộ thông tin về chụp CT là gì cũng như các lưu ý quan trọng mà bạn cần nắm rõ trước khi thực hiện. Để đảm bảo an toàn và được chẩn đoán chính xác nhất trước – trong – sau khi chụp CT, bạn nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín để chẩn đoán hình ảnh.

T-Matsuoka Medical Center, đơn vị y tế đầu tiên tại miền Bắc Việt Nam là thành viên hiệp hội Ningen Dock Nhật Bản, là cơ sở y tế:

• Tiên phong ứng dụng công nghệ hiện đại và AI vào chẩn đoán hình ảnh, đảm bảo phát hiện những “mầm mống bệnh” siêu nhỏ chỉ từ 1mm.
• Có thể hỗ trợ kết nối với 34 bệnh viện đầu ngành tại Nhật Bản, giúp khách hàng tiết kiệm thời gian, công sức và chi phí trong trường hợp Bác sĩ phát hiện có bất thường nguy hiểm và khách hàng có nhu cầu điều trị tại Nhật Bản.
• Duy nhất tại Việt Nam đảm bảo 100% hồ sơ y khoa của Khách hàng Ningen Dock được kiểm tra chéo với chuyên gia Chẩn đoán hình ảnh tại Nhật Bản (chuyên gia từ 3 Trung tâm CĐHA lớn tại Nhật).

Liên hệ ngay với T-Matsuoka Medical Center – Trung tâm y khoa tầm soát và phát hiện sớm các bệnh ung bướu và đột quỵ chuẩn Nhật Bản tiên phong tại miền Bắc để được tư vấn thông tin chi tiết về chụp CT:

• Hotline: 1800 888 616
• Website: https://t-matsuoka.com/
• Facebook: https://www.facebook.com/TMatsuokaMedicalCenter
• Địa chỉ: 154 Nguyễn Thái Học, Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội, Hanoi, Vietnam

DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO

(1) Computed Tomography. MSD Manual Consumer Version 10/2023. Ngày truy cập: 15/01/2025. Liên kết: https://www.msdmanuals.com/home/quick-facts-special-subjects/common-imaging-tests/computed-tomography

(2) Radiographic Contrast Agents. Mustafa A. Mafraji, MD, Rush University Medical Center 11/2023. Ngày truy cập: 15/01/2025. Liên kết: https://www.msdmanuals.com/home/special-subjects/common-imaging-tests/radiographic-contrast-agents

(3) Can CT Scans Lead to Cancer. Webmd.com 06/2024. Ngày truy cập: 15/01/2025. Liên kết: https://www.webmd.com/cancer/can-ct-scans-lead-to-cancer

(4) Report No. 184 – Medical Radiation Exposure of Patients in the United States (2019). Ngày truy cập: 15/01/2025. Liên kết: https://ncrponline.org/shop/reports/report-no-184-medical-radiation-exposure-of-patients-in-the-united-states-2019/

(5) Diagnostic Accuracy of Unenhanced Computed Tomography for Evaluation of Acute Abdominal Pain in the Emergency Department. Ngày truy cập: 15/01/2025. Liên kết: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37133836/

(6) CT Scan Safety: A Radiation Reality Check 15/09/2023. Ngày truy cập: 15/01/2025. Liên kết: https://www.mskcc.org/news/scan-safety-radiation-reality-check

(7) Magnetic Resonance Imaging (MRI) Mustafa A. Mafraji, MD, Rush University Medical Center (11/2023). Ngày truy cập: 15/01/2025. Liên kết: https://www.msdmanuals.com/home/special-subjects/common-imaging-tests/magnetic-resonance-imaging-mri

Đánh giá bài viết

Đánh giá bằng sao:

Gửi đánh giá

---

Tất cả đánh giá

Sắp xếp theo :

Mới nhất

Chưa có đánh giá nào.