Đối với bệnh nhân tiểu đường, họ có thể tự tiêm insulin tại nhà, nhưng cần biết cách chọn vị trí tiêm phù hợp và thao tác tiêm đúng cách.

Insulin là gì?

Insulin là một hormone giúp tế bào sử dụng glucose để cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nó hoạt động như một “chìa khóa” mở cửa cho glucose đi từ máu vào tế bào. Đối với bệnh tiểu đường type 1, cơ thể không sản xuất insulin. Còn ở tiểu đường type 2, tuyến tụy không sản xuất đủ insulin hoặc cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả.

Thời điểm cần tiêm insulin

Để kiểm soát lượng đường huyết, người bệnh phải cải thiện chế độ ăn uống, tập thể dục, uống thuốc hoặc tiêm insulin. Người bệnh tiểu đường type 1 phải tiêm insulin suốt đời, trong khi bệnh nhân tiểu đường type 2 chỉ được tiêm insulin khi mang thai, bị nhiễm trùng, mất ngủ do stress, vết thương cấp, tăng đường huyết với tăng ceton máu cấp nặng, mất cân bằng không kiểm soát.

Phụ nữ bị tiểu đường đường type 1 hoặc type 2 khi mang thai vẫn phải tiêm insulin để kiểm soát đường huyết trong thai kỳ. Thai phụ bị đái tháo đường thai kỳ cần áp dụng chế độ dinh dưỡng và luyện tập trong 1-2 tuần, nếu không đạt được mục tiêu điều trị, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm insulin.

Sau khi tiêm, Insulin có tác dụng nhanh chóng sau 5-30 phút. Tuỳ thuộc vào tình trạng bệnh của từng người, bác sĩ sẽ chỉ định liều lượng insulin cần tiêm mỗi lần và số lần tiêm trong ngày (tối đa 4 lần/ngày hoặc chỉ 1 lần/ngày). Có nhiều phương pháp tiêm insulin khác nhau như dùng ống tiêm, bút tiêm insulin, hoặc máy bơm insulin. Tuy nhiên, ở Việt Nam, phương pháp tiêm insulin phổ biến vẫn là sử dụng ống tiêm hoặc bút tiêm. Bác sĩ sẽ tư vấn cho từng bệnh nhân để chọn phương pháp tiêm phù hợp và hiệu quả nhất.

Các thao tác tiêm insulin tại nhà

Để tiêm insulin đúng cách, người bệnh cần luân phiên các vị trí tiêm để tránh da dày lên và loạn dưỡng mỡ, và giúp insulin hấp thụ tốt hơn. Để nhớ các vị trí đã tiêm, người bệnh có thể đánh dấu vào cuốn sổ theo thời gian và bao gồm các vị trí trên cơ thể như cánh tay, chân, bụng và mông. Bắt đầu bằng cánh tay trái, cánh tay phải, chân trái, chân phải, bên phải bụng, sau đó sang trái, mông phải và trái.

Các bước tiêm insulin đúng cách được thực hiện như sau:

Đối với sử dụng ống tiêm và lọ insulin để tiêm insulin tại nhà

• Lấy lọ insulin từ tủ lạnh, lăn tròn lọ giữa lòng bàn tay để làm ấm và đều hỗn hợp thuốc.
• Rút một lượng không khí vào ống tiêm bằng với lượng insulin được chỉ định. Mở nắp của lọ insulin và cắm kim vào lớp cao su, sau đó bơm không khí vào lọ insulin.
• Để lọ insulin dốc ngược rồi kéo ống tiêm để hút lượng insulin cần tiêm và rút kim ra khỏi lọ insulin.
  Chọn vị trí tiêm (bụng, đùi, cánh tay).
• Sát trùng vùng da cần tiêm và cố định vị trí tiêm bằng ngón tay cái và trỏ.
• Đâm kim ống tiêm vào da ở góc 45 hoặc 90 độ. Hút ống tiêm và bơm insulin trong khoảng thời gian từ 5-10 giây. Sau khi tiêm hết thuốc, giữ kim trong vùng da khoảng 6 giây rồi rút kim ra.
• Vứt bỏ ống tiêm đã dùng và không tái sử dụng chúng.

Đối với sử dụng bút tiêm

• Bút tiêm insulin đã được nạp trước đó, bạn lấy bút từ tủ lạnh, tháo nắp và lăn tròn bút giữa lòng bàn tay 10 lần và lên xuống bút 10 lần để đảm bảo dung dịch đồng nhất.
• Gắn một kim tiêm mới trực tiếp vào bút tiêm, sau đó tháo nắm lớn bên ngoài và nắp nhỏ bên trong. Không nên gắn quá chặt để không làm hỏng miếng nệm cao su.
• Xoay nút chọn liều tiêm đến mức 2 đơn vị, hướng đầu kim tiêm lên trên và gõ nhẹ vào đầu bút tiêm vài lần. Ấn nút đưa liều tiêm về số 0 và kiểm tra xem insulin có trào ra ở đầu kim hay không. Nếu không, thử lại cho đến khi insulin trào ra thành giọt ở đầu bút.
• Xoay nút chọn liều tiêm để chọn số đơn vị insulin cần tiêm theo chỉ định.
• Sát trùng vị trí tiêm, giữ kim thẳng và tiêm vào da với góc 90 độ. Ấn nút tiêm đến khi vạch chỉ số liều tiêm ở mức 0 và giữ trong khoảng 10 giây trước khi rút kim.
• Tháo kim và hủy kim sau khi sử dụng.

Bệnh nhân cần lưu ý rửa tay sạch trước khi tiêm và chuẩn bị hộp để đựng kim đã sử dụng. Insulin chưa sử dụng cần được lưu trữ trong ngăn mát tủ lạnh ở nhiệt độ từ 2 đến 8 độ C. Insulin thừa có thể bảo quản ở nhiệt độ phòng trong khoảng 4-6 tuần. Trước khi tiêm insulin, cần kiểm tra chất lượng của thuốc bằng cách kiểm tra xem có bị đục, có hạt, đặc hoặc có thay đổi màu sắc không và tránh lắc lọ insulin.