Nguyên nhân bệnh gút (gout) thường là do dư thừa axit uric gây ra, trong đó có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến hình thành căn bệnh này.

Bệnh gút là một dạng viêm khớp, với đặc trưng là các cơn đau và viêm đột ngột, dữ dội ở các khớp, thường là ngón chân cái. Bên cạnh một số yếu tố thường gặp gây ra bệnh, chẳng hạn như di truyền hoặc bệnh thận mãn tính, những yếu tố khác như chế độ ăn uống, rượu và béo phì cũng có thể góp phần thành nguyên nhân của gút.

Trong khi nam giới có nhiều khả năng mắc bệnh gút hơn phụ nữ, nguy cơ phụ nữ bị bệnh cũng tăng đáng kể sau khi mãn kinh.

Nguyên nhân bệnh gút từ chế độ ăn uống

Không như các dạng viêm khớp khác, bệnh gút gây ra bởi những bất thường trong chuyển hóa cơ thể chứ không phải là hệ thống miễn dịch. Nguy cơ mắc bệnh gút có liên quan đến nhiều yếu tố như di truyền, y tế và lối sống. Tất cả cùng nhau góp phần làm tăng nồng độ axit uric trong máu, hay còn gọi là tăng axit uric máu.

Các loại thực phẩm có thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của các triệu chứng bệnh gút. Nguyên nhân phần lớn là do purine – một hợp chất hữu cơ được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm. Khi được tiêu thụ, cơ thể sẽ phân hủy purine và chuyển hóa thành chất thải là axit uric. Trong trường hợp bình thường, axit uric sẽ được thận lọc ra khỏi máu và thải ra khỏi cơ thể qua nước tiểu. Nếu axit uric được hình thành nhanh hơn mức có thể bài tiết, nó sẽ bắt đầu tích tụ, cuối cùng tạo thành các tinh thể gây ra các cơn đau.

Các thực phẩm gây tăng axit uric máu

Một số loại thực phẩm và đồ uống là tác nhân phổ biến cho việc này. Trong số đó có:

• Thực phẩm giàu purine được coi là yếu tố nguy cơ chính gây ra bệnh gút. Chúng bao gồm các loại thực phẩm như thịt nội tạng, thịt xông khói, thịt bê và một số loại hải sản.
• Bia đặc biệt có vấn đề vì nó được làm bằng men bia, một thành phần có hàm lượng purine cực cao. Nhưng nhìn chung, bất kỳ dạng đồ uống có cồn nào cũng có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh gút.
• Đồ uống có hàm lượng đường fructose cao, gồm nước ngọt có ga và nước trái cây có đường, có thể gây tăng axit uric máu vì đường cô đặc làm giảm khả năng bài tiết axit uric từ thận.

Nguyên nhân di truyền

Di truyền có thể trở thành nguy cơ mắc bệnh gút nghiêm trọng. Các biến thể hoặc đột biến ở gen SLC2A9 và SLC22A12, liên quan đến việc bài tiết axit uric vào nước tiểu, có thể dẫn đến tăng axit uric máu và bệnh gút.

Các rối loạn di truyền khác liên quan đến bệnh gút bao gồm:

• Không dung nạp fructose di truyền
• Hội chứng Kelley-Seegmiller
• Hội chứng Lesh-Nyhan
• Bệnh thận nang tủy

Nguyên nhân bệnh lý

Có một số bệnh lý có thể khiến người bệnh mắc bệnh gút. Một số ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến chức năng thận, trong khi những bệnh khác gây ra phản ứng viêm bất thường, có thể thúc đẩy sản xuất axit uric.

Một số bệnh lý phổ biến đóng vai trò là yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Bệnh thận mãn tính
• Suy tim sung huyết
• Bệnh tiểu đường
• Chứng thiếu máu tán huyết
• Tăng huyết áp
• Suy giáp
• Ung thư hạch
• Bệnh vẩy nến
• Viêm khớp vảy nến

Các yếu tố khác cũng được đánh giá là gây ra cơn đau gút, bao gồm chấn thương khớp, nhiễm trùng, phẫu thuật và chế độ ăn uống (có thể do thay đổi nhanh nồng độ axit uric trong máu).

Nguyên nhân bệnh gút do dùng thuốc

Một số loại thuốc liên quan đến tăng axit uric máu, vì chúng có tác dụng lợi tiểu (tăng nồng độ axit uric) hoặc làm suy giảm chức năng thận. Quan trọng nhất là các loại thuốc lợi tiểu, chẳng hạn như furosemide (Lasix) hoặc hydrochlorothiazide. Các loại thuốc khác, chẳng hạn như levodopa (được sử dụng để điều trị bệnh Parkinson) hoặc niacin (vitamin B3) cũng có thể làm tăng nồng độ axit uric.

Yếu tố nguy cơ từ lối sống

Lối sống cũng góp một phần lớn vào nguy cơ mắc bệnh gút. Ngoài ra còn có một số yếu tố không thể kiểm soát, chẳng hạn như tuổi tác hoặc giới tính. Mặc dù thay đổi lối sống không thể xóa bỏ hoàn toàn rủi ro mắc bệnh, chúng có thể ảnh hưởng đến tần suất và mức độ nghiêm trọng mà người bệnh gặp phải khi cơn đau gút xuất hiện.

Béo phì

Đứng đầu trong số những yếu tố nguy cơ từ lối sống là béo phì. Trọng lượng cơ thể quá mức có liên quan đến nồng độ axit uric cao.

Theo các nhà nghiên cứu, trong số các bệnh nhân bị gút, những người có khối lượng mỡ bụng cao hơn có nguy cơ bị cơn đau gút tấn công là 47,4%, cao hơn so với những người có vòng eo bình thường (27,3%). Điều này không phụ thuộc vào chỉ số khối cơ thể (BMI), cho thấy rằng lượng mỡ càng lớn thì nguy cơ mắc các triệu chứng càng cao.

Các yếu tố khác

Từ góc độ quản lý sức khỏe, nhiều yếu tố liên quan đến các bệnh mãn tính như bệnh tiểu đường loại 2 và bệnh tim mạch có liên quan đến bệnh gút. Các yếu tố này bao gồm:

• Mỡ nội tạng dư thừa (mỡ bụng)
• Huyết áp cao (trên 130/85 mmHg)
• Cholesterol LDL (cholesterol xấu) cao và cholesterol HDL (cholesterol tốt) thấp
• Triglyceride cao
• Kháng insulin
• Sử dụng rượu thường xuyên
• Lối sống ít vận động